نارین قلعه میبد | دژی محکم در مقابل خطر

یزد یکی از قدیمی‌ترین و باستانی‌ترین استان‌های ایران است که بناهای تاریخی زیادی را در دل خود جای‌داده است. زیبایی‌های تاریخی این استان باعث شده که سالانه تعداد زیادی از گردشگران خارجی به ایران سفر کرده و صنعت گردشگری ایران رونق یابد. نارین قلعه میبد که در شهرستان میبد استان یزد واقع ‌شده است، متعلق به دوران ساسانیان بوده و در تاریخ ۸ مرداد سال ۱۳۵۴ با شماره ۳۴۹۰ به ثبت رسیده است. زیبایی‌های این بنا موجب شده تا باستان شناسان زیادی برای بررسی و کاوش بنای مذکور به میبد سفر کنند. این بنای ۵۰۰۰ ساله بزرگ‌ترین بنای خشت و گلی به‌جامانده از دوران کهن است که نشان‌دهنده فرهنگ غنی، تاریخ و تمدن چند هزارساله ایرانی است.

یزد | خطه پر رمز و راز تاریخ

یزد ازجمله سرزمین‌های تاریخی بوده و از دوران هخامنشیان دارای امکاناتی همچون راه‌های مناسب، موسسه راهداری، مراکز پست و چاپارخانه بوده است. آسمان این شهر به دلیل کویری بودن منطقه، مکان بسیار مناسبی برای رصد است، به همین دلیل نیز بسیاری از منجمان، شهرستان‌های استان یزد ازجمله میبد را برای سفر انتخاب می‌کنند. ازجمله بناهای معروف یزد می‌توان به مسجد جامع، زندان اسکندر، برج بارو و آتشکده بهرام اشاره کرد. طراحی و معماری بناهای مذکور به نحوی است که چشم بینندگان را خیره کرده و میراثی ماندگار برای آیندگان به شمار می‌روند. درصورتی‌که قصد سفر به این سرزمین تاریخی را دارید می‌توانید به‌راحتی از طریق وب‌سایت پرواز با تو اقدام به خرید بلیط ارزان هواپیما یزد کرده و به تماشای اماکن تاریخی موجود بپردازید.

آثار باستانی میبد

شهرستان میبد در ارتفاع ۱۰۹۰ متری از سطح دریا واقع ‌شده است و حدود ۸۴۵ کیلومترمربع مساحت دارد. با وجود مساحت نه‌چندان زیاد میبد، آثار تاریخی و باستانی زیادی در این شهر برای بازدید تماشاگران و گردشگران وجود دارند. ازجمله اماکن تاریخی که توانسته نظر بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی را به خود جلب کرده و موجب افزایش نرخ گردشگری در این خطه شوند، کبوتر خانه و آتشکده حسن‌آباد، مسجد جامع میبد، مجموعه کاروانی رباط، پیر چراغ، مزرعه کلانتر، پیر خرمن و پیر مزرعه حاجی هستند.

بازدید از شهر قدیمی باروی و دیدن برج‌ها، حصارها، دروازه‌ها و خندق‌های آن خالی از لطف نیست؛ اما موزه زیلو، موزه سفال و سرامیک و موزه پست برای بسیاری از افراد جالب‌توجه‌ترند. زیباترین و قدیمی‌ترین مکانی که می‌توان گفت شناسنامه تاریخی شهر میبد می‌باشد، نارین قلعه است که سالانه محل بازدید تعداد زیادی از افراد می‌باشد. شما می‌توانید با خرید بلیط هواپیما از سایت پرواز با تو، خود را به فرودگاه یزد رسانده و از اماکن مذکور بازدید نمایید.

بررسی موقعیت مکانی نارین قلعه میبد

نارین قلعه در ۵۰ کیلومتری شمال غرب شهرستان یزد و در حد فاصل جاده ری به کرمان و بر روی تپه‌ای نسبتاً بلند به ارتفاع ۲۵ متر قرار دارد. شیب تپه مذکور ملایم بوده و در قسمت شمالی قلعه حدود ۲۰ متر شیب وجود دارد. این مقدار نسبت به سایر نقاط بیشتر بوده و امکان تماشای شهر زیبای میبد و اطراف آن را برای بازدیدکنندگان فراهم می‌آورد. شما می‌توانید پس از بازدید از زیبایی‌های شهر یزد، تنها با طی کردن مسیر ۵۰ کیلومتری یکی از خارق‌العاده‌ترین بناهای خشتی جهان را مشاهده کنید. عظمت و شکوه نارین قلعه در وصف و کلام نخواهد گنجید به همین دلیل نیز ما به شما پیشنهاد می‌کنیم که از زیبایی‌های شهر میبد نیز نهایت استفاده را ببرید.

بررسی وضعیت تاریخی قلعه

همان‌طور که بیان شد شهرستان میبد یکی از قدیمی‌ترین شهرهای ایران است و به همین دلیل نیز بناهای تاریخی زیادی در این شهر وجود دارند. مورخان معتقدند که تاریخچه نارین قلعه به دوره ساسانیان برمی‌گردد زیرا سکه‌های کشف‌شده از این قلعه مربوط به این دوران است. البته برخی از تاریخ‌نگاران نظرات متفاوت‌تری نیز ارائه داده‌اند. به‌عنوان‌ مثال جعفری به‌عنوان نخستین مورخ استان یزد که در قرن ۸ می‌زیسته است، معتقد بود که این بنا مربوط به دوران حضرت سلیمان بوده و برای پنهان کردن گنج ساخته‌شده است؛ اما به نظر می‌رسد که این نظر از پشتوانه علمی برخوردار نیست. همچنین کاوش‌های صورت گرفته بیانگر این مسئله هستند که این بنا متعلق به دوران هزاره سوم قبل از میلاد مسیح یعنی درواقع متعلق به تمدن ایلامی است.

در برسی‌های صورت گرفته، سفال‌هایی پیداشده است که تصویر موجود نیمه انسان و نیمه حیوان را بر روی ظروف منقش کرده‌اند؛ این سبک تصاویر عموماً در دوران ایلامی‌ها یافت می‌شد. از طرف دیگر این قلعه اهمیت زیادی نیز در تاریخ ایران اسلامی دارد؛ زیرا از آن به‌عنوان دژی محکم استفاده می‌شده که جلوی نفوذ دشمنان را می‌گیرد. همچنین نارین قلعه میبد دارای شبکه‌های زیرزمینی قابل ترددی است که نظر بسیاری از معماران را به خود جلب کرده است. این راه‌های زیرزمینی و مخفی برای تأمین مایحتاج افراد درون قلعه بوده و نشان‌دهنده هوش سرشار معماران ایران باستان است. با توجه به موارد ذکرشده به نظر می‌رسد که این قلعه بسیار قدیمی کهن‌ترین بنای به‌جامانده از دوران ایران باستان در استان یزد است.

بررسی معماری قلعه

خشت یکی از اصلی‌ترین مواد برای ساخت قلعه‌های باستانی است و در ایران تعداد زیادی از بناها در مناطق کویری، خشتی است؛ نارین قلعه نیز از این امر مستثنا نبوده و جنس مصالح به‌کار رفته در آن از خشت است. این بنا در مساحتی حدود ۳ هکتار بنا شده و در بالای تپه‌ای مسلط بر شهر میبد واقع گردیده است. این قلعه بلند در ۷ طبقه ساخته‌شده و یکی از بزرگ‌ترین بناهای موجود در آن زمان به شمار می‌رود؛ قلعه مذکور دارای برج و بارو و دربندهای مختلفی بوده و اتاق‌های متعددی نیز دارد. خوشبختانه هنوز هم تعدادی از اتاقک‌های کوچک تودرتو باقی مانده و برخی از آن‌ها نیز به دلیل قرار گرفتن در طبقات پایین‌تر و ریختن راهرو هنوز کشف نگردیده‌اند.

به‌طورکلی نارین قلعه ۴ برج گرد دارد و آنچه امروزه برای بازدید تاریخ دوستان باقی‌مانده است فقط بخش مرکزی قلعه است که از قدمت کمتری نسبت به بخش‌های زیرین برخوردار است. خشت‌های به‌کاررفته در این قلعه یک اندازه نبوده و ابعاد مختلفی دارند. مورخان معتقدند عدم یکسان بودن اندازه خشت‌ها نشان از این مسئله دارد که نارین قلعه در دوران‌های مختلفی ساخته و تکمیل‌ شده‌ است. تعدادی از خشت‌های مذکور اندازه‌ای حدود ۱۰*۲۴*۴۰ سانتی‌متر داشته و قدمت آن‌ها به دوران مادها می‌رسند.

سمت غربی قلعه از مهندسی بهتری برخوردار است، به‌صورتی که تخته پلی برای قلعه در سمت غربی آن در نظر گرفته‌ شده است تا بتوان از این طریق با شهر ارتباط برقرار کرد. همچنین دروازه ورود به قلعه نیز در این سمت قرار دارد و برای محافظت از آن دو برج در دو طرف دروازه قرار گرفته‌اند تا امنیت قلعه به بالاترین حد خود برسد. قلعه میبد دارای ۴ برج بوده که متأسفانه تنها برج مرکزی تا حدی سالم باقی‌مانده و مابقی برج‌های مراقبتی در طول زمان آسیب‌دیده و امروزه فقط خرابه‌هایی از آن‌ها موجود هستند.

بررسی قسمت‌های داخلی قلعه

درواقع برای شرح نارین قلعه می‌توان گفت که این قلعه قدیمی تشابه زیادی با دیگر قلعه‌های دوران خود داشته اما با آن‌ها یکسان نیست. نارین قلعه به ۲ قسمت اصلی برای سکونت تقسیم‌شده است که به دو بخش بالایی و پایینی معروف‌اند. همان‌طور که بیان شد، متأسفانه قسمت پایینی قلعه با خرابی و خسارت مواجه شده و امکان بازدید از آن وجود ندارد؛ بسیاری از اتاق‌ها و مکان‌های مختلف طبقه پایین بر زیر آوارهای طبقات بالایی قرار دارند.

قسمت‌های پایین قلعه از بخش‌های مردم نشین، مسجد، گذرگاه و حمام تشکیل‌شده است؛ هرچه به سمت طبقات بالاتر می‌رویم، منزلت افراد بالاتر رفته و افراد مهم کشوری و لشکری در آنجا سکونت می‌کردند. قسمت بالایی به حاکم‌نشین معروف بوده و از ۳ طبقه تشکیل می‌شده است که از دربند سوم با مسیری حلزونی شکل می‌توانستند به بخش شاه‌نشین برسند که به بخش شاه‌نشین قلعه قسمت شاه‌نشین مظفری نیز می‌گفتند. شهرستان میبد به دلیل قرار گرفتن در منطقه کویری، محیط مناسبی برای بهره‌مندی از نور خورشید است. مردمان نارین قلعه نیز از این موقعیت نهایت استفاده را برده و برای تأمین نور موردنیاز خود از آفتاب استفاده می‌کردند. افراد قلعه با قرار دادن روزنه‌هایی در جای‌جای بخش‌های بالایی دیوار قلعه از نور خورشید برای روشنایی استفاده می‌کردند.

بازسازی نارین قلعه میبد

با توجه به مطالب ذکرشده واضح است که قدمت نارین قلعه مربوط به زمان‌های دور تاریخی است و به همین دلیل برای استفاده هرچه بهتر این قلعه نیاز به ترمیم، بازسازی و مرمت آن حس می‌شود. بررسی‌های تاریخی نشان‌دهنده این است که قلعه مذکور در دوران مختلف تاریخی موردبازسازی قرارگرفته است زیرا مصالح به‌کاربرده شده در جای‌جای این قلعه با یکدیگر متفاوت بوده و هریک مربوط به دوران خاصی از تاریخ است. همچنین معماران و باستان شناسان معتقدند که مرمت‌های صورت گرفته در قلعه به‌طور کامل شکل اصولی نداشته و بازسازی به‌صورت غیرمستحکم است. با این‌حال بررسی‌های تاریخی نشان‌دهنده این است که عملیات‌ ترمیم نارین قلعه در دوران آل مظفر به پایان رسیده است. ازجمله قسمت‌های ترمیم‌شده این قلعه می‌توان به بخش شاه‌نشین، مردم نشین، خندق و برج‌های مراقبتی اشاره نمود.

ایران در دوران‌های گوناگون مورد حمله اقوام مختلف واقع‌ شده است؛ از حملات اسکندر گرفته تا حمله اعراب؛ همگی بخش‌های زیادی از شهرسازی تاریخی ایران را از بین برده و موجب قتل هزاران نفر شده‌اند. به همین دلیل در اکثر نقاط کشور قلعه‌های محکمی همانند نارین قلعه برای حفظ جان افراد ساخته می‌شد تا در مقابل حملات بیگانگان مصون بمانند. نارین قلعه نیز یکی از محکم‌ترین و بزرگ‌ترین قلعه‌های ساخته‌شده در استان یزد می‌باشد که تعداد زیادی از مردم را در دل خود جای می‌داده است. وجود خندق، برج‌های مراقبتی، دروازه بزرگ، مسیرهای زیرزمینی و معماری تودرتو و متصل‌به‌هم نشان‌دهنده موقعیت خاص و استراتژیک نارین قلعه است.

بازدید از نارین قلعه میبد

یزد یکی از بهترین مکان‌های حال حاضر ایران برای بازدید دوست داران تاریخ و فرهنگ غنی ایرانی است. وجود بناهای قدیمی می‌تواند شما را به قلب تاریخ برده و زیبایی‌های آن را در برابر چشمان‌تان نمایان کند. شما می‌توانید برای بازدید از قلعه نارین همه‌ روزه به‌غیراز ایام تعطیل به میبد سفر کرده و از ساعت ۸ الی ۱۷ به تماشای این بنای زیبا بنشینید. قیمت بلیط برای هر نفر ۲۵۰۰ تومان بوده که برای تماشای چنین قلعه زیبایی بسیار ناچیز است.

بهترین زمان سفر به میبد

استان یزد به دلیل آب‌وهوای گرم و خشک، دارای دمای بسیار بالایی بوده و میبد نیز به‌عنوان یکی از شهرستان‌های یزد از این امر مستثنا نیست. درصورتی‌که قصد سفر به این خطه را دارید، بهتر است در فصول سرد سال ازجمله پاییز و زمستان به میبد سفر کنید. به همراه داشتن لباس‌های گرم از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا به هر اندازه که در طول روز نور خورشید موجب گرمای محیط می‌شود، شب‌های میبد بسیار سرد و طاقت‌فرسا است. به همین دلیل نیز بهتر است قبل از سفر به استان یزد لوازم موردنیاز سفر را آماده کرده تا با خیال راحت از سلامتی خود، از زیبایی‌های موجود لذت ببرید.